FILEM: PEMBENTUKAN IMEJ KEBANGGAAN NEGARA.

Oleh Mansor Puteh

MUKKADIMAH:

Kita mesti terima hakikat bahawa kita mempunyai masalah besar yang asas. Sedihnya, kita, sebagai bangsa dan negara tidak tahu mengguna pelbagai media bukan sahaja filem dan televisyen dan akhbar sebagai seni atau untuk menaikkan imej kita sendiri. Malah senjata penting ini telah kita guna untuk menikam diri kita sendiri disamping bantu kuasa

asing untuk menawan kita secara halus. Dan yang^, sedihnya, kita sudah jadi agen untuk mereka meluaskan pengaruh budaya mereka.

Dan kita tidak seharusnya rasa bangga sekiranya karya-karya filem dan televisyen yang dihasilkan oleh pengkarya tempatan cuma boleh menguntungkan penerbit tersebut sahaja, walaupun imej yang direka olehnya itu sebenarnya adalah negatif dan tidak menguntungkan ugama, bangsa dan negara.

(A)         DUA ZAMAN:

1          Sebenarnya, perusahaan filem Melayu di Malaysia dan Singapura telah melalui dua era atau zaman. Zaman pertama ialah Zaman India, di mana ia telah menerima pengaruh dari sana. Ini berlaku oleh sebab pihak tuan punya studio bukan Melayu di Singapura dengan sewenang-wenangnya mengimport pengarah dari sana untuk memulakan perusahaan filem kita.

2          Sekarang ini perusahaan filem kita sedang berada di dalam zaman kedua iaitu Zaman Hong Kong. 

3          Kita dapat bezakan imej Melayu yang telah dipaparkan di dalam zaman India dan zaman Hong Kong. Dan saya pasti ramai orang Melayu, termasuk bukan Melayu dapat merasakan bahawa imej Melayu dalam filem-filem keluaran Zaman India dan Hong Kong ini mempunyai ciri-ciri tertentu, yang tidak

kena dengan budaya dan keperibadian Melayu. Ini dapat dilihat dari segi pemikiran, pembentukan watak serta kisah yang diguna dalam filem. Dan imej Melayu yang telah dicipta adalah imej stereotaip yang direka oleh bukan Melayu, iaitu orang India dan Cina ala Hong Kong.

4          Dan saya syak ramai orang Melayu ketika itu rasa berminat untuk menonton filem-filem lama keluaran studio-studio di Jalan Ampas dan East Coast Road di Singapura sehingga sekarang, oleh sebab mereka rasa hairan dengan pemaparan watak-watak dan masyarakat Melayu ketika itu dengan sedemikian rupa.

Lebih-lebih lagi untuk penonton Melayu dari kampung yang rata-rata tidak kenal dengan Singapura atau kehidupan yang luar biasa di bandar. Mereka tertarik dengan kisah sekitar masyarakat Melayu bandar yang kononnya lebih bergaya dan moden dalam Dekad 40, 50 dan 60an di Singapura.

5          Mereka juga tertarik untuk melihat insan yang dikatakan Melayu itu, bertutur dalam Bahasa Melayu tetapi pemikiran dan cara hidup mereka berbeza.

6          Filem lama yang dikatakan baik adalah jenis yang dikata boleh membuat penonton ketawa dan menanggis. Ini sebenarnya bukan cara untuk menilai sesebuah filem.

7          Sebenarnya cara untuk menilai filem Melayu yang baik ialah jenis yang boleh menaikkan imej Melayu dan menyebar nilai Islam, menguatkan iman, dan yang merapatkan perpaduan Melayu dan Ummah. Ia bukan filem yang boleh membuat orang ketawa dan menanggis.

8          Ia adalah filem yang boleh menguatkan keperibadian kita dan membuat penonton rasa bangga yang dia adalah orang Melayu dan bukan bangsa yang tidak ada jati diri seperti yang mahu digayakan oleh banyak watak dalam filem-fiJem lama, termasuk filem yang diterbit sekarang, khususnya filem remaja yang rata-rata menolak imej Melayu. Bolehkah kita kata filem remaja Melayu mempunyai nilai anti­-Melayu dan anti-Islam?

(B)       SINGAPURA DAN FILEM ALA INDIA:

9             Semua filem Melayu di dalam Zaman India dibuat mengikut cara India, walaupun bahasa yang digunakan adalah Melayu dengan adegan nyanyian dan tarian. Adegan nyanyian dan tarian ini sebenarnya adalah cara yang didapati dalam drama kuno India atau drama Sanskrit yang telah wujud di India sejak beribu-ribu tahun lalu. Ia telah mempengaruhi pengkarya filem di India sehingga sekarang, sebab inilah cara tradisional mereka untuk menceritakan kisah-kisah di atas pentas, yang dibawa ke layar perak sehingga sekarang.

10        Bahasa Melayu yang diguna dalam filem Melayu lama sebenarnya bukan Bahasa Melayu yang biasa kita ketahui tetapi Bahasa Melayu loghat Indonesia, sehingga sekarang ini kita rasa bahawa loghat tersebut adalah loghat yang digunakan oleh masyarakat Melayu di Singapura ketika itu. Ini jauh dari kebenaran.

11        Masyrakat Melayu di Singapura dan Malaya ketika itu tidak bertutur dengan loghat ini. Ini membuktikan bahawa imej Melayu yang dipaparkan dalam Zaman India filem Melayu tidak tepat. Ia adalah imej Melayu yang telah direka oleh pihak studio untuk tujuan tertentu.

12        Malangnya, pihak studio tersebut telah juga mencipta imej si Melayu yang bahlol dengan watak-watak yang tolol, secara sedar atau tidak sedar. Kita tergelak dengan kata-kata lucu Ahmad Nesfu dan lain-­lain, tetapi kalau kita kaji kesan yang mereka bawa kepada pembentukan imej Melayu kita pasti akan sedar bahawa watak-watak berfikiran cetek seperti inilah yang telah membentuk imej Melayu sebagai orang yang lemah dan tidak berpendidikan, termasuk watak-watak yang kononnya dianggap sebagai lucu yang dimainkan oleh P Ramlee. Malah watak-watak Melayu bahlol dalam kebanyakan filem Melayu lama, telah mencetuskan tesis ‘Mitos Melayu Malas’ atau ‘The Myth of the Lazy and Stupid Malays’.

13        Kenapa agakya watak-watak dan filem-filem Melayu lama yang dibuat itu tidak mendapat kencaman dari masyarakat Melayu? Ketika itu masyarakat Melayu tidak mempunyai ahli psikologi dan pengkritik filem yang bertauliah, yang mana boleh mengkaji filem-filem dari perspektif pasikologi dan politik yang boleh bertanya apakah filem dan watak seperti itu yang mahu direka untuk mewakilli Bangsa Melayu? Oleh yang demikian semua filem Melayu lama terus dibuat tanpa sebarang kawalan sosial dan politik atau ‘social and polibcal control’.

14        Jadi tanpa disedari, apa sebenarnya yang ingin dilakukan oleh studio lama di Singapura ialah untuk menerbit filem-filem Indonesia, iaitu dengan mengguna lokasi dan pelakon Melayu di Singapura. Mereka sebenarnya tidak mahu membuat filem Melayu tulen yang memaparkan masyarakat dan imej Melayu Malaya seperti yang kita ketahui.

15        Tetapi, ia tidak juga Indonesia, tetapi masyarakat Melayu yang direka oleh studio, yang dibentuk secara stereotaip, iaitu Melayu yang lemah, emosional dan yang mempunyal pemikiran yang cetek dan ghairah dengan isiu-isiu yang tidak kompleks, sekadar dongeng sebagai hiburan ringan untuk penonton tertawa dan menanggis.

16        Perbalahan yang berlaku dalam filem-filem tidak mencerminkan kematangan pemikiran dan psikologi yang tinggi dan halus. Ia tercetus oleh perasaan dengki, khianat dan iri hati dan masalah jurang generasi dan kedudukan dari mereka yang berada dan papa. Sedangkan ketika itu, setahu saya, masyarakat Melayu sebenarnya tidak fikirkan tentang kedudukan atau taraf. Tetapi, kasta ini wujud cuma dalam filem-tilem Melayu di mana ada masyarakat kelas menengah Melayu yang amat digemari oleh pengarah filem Melayu lama itu.

17        Perbezaan yang nyata boleh kita dapati apabila kita buat kajian perbandingan dengan cerita-cerita yang dihasilkan oleh penulis novel, cerpen, puisi yang menekankan isiu dan tema lain. Ini menunjukkan betapa jauh bezanya pemikiran pengkarya filem Melayu ketika itu dengan pengkarya bidang prosa yang rata-rata tidak terpengaruh dengan kebudayaan dan pemikiran India, seperti pengarah filem kita itu.

18        Dan imej Melayu dan pemikiran Melayu yang kita dapati dari penulis juah lebih tepat dan tinggi berbanding dengan karya filem ketika itu.

19        Malah kita boleh katakan semua filem-filem yang diterbit oleh studio di Singapura adalah hakmilik Negara Singapura sebab ia memaparkan masyarakat Melayu di sana. Kita cuma mengaku yang ia adalah hakmilik kita sebab terdapat jumlah kecil pengarah dan pelakun Melayu yang berasal dari sini.

20        Pada mulanya pengaruh India dalam filem Melayu diterima bulat-bulat tetapi apabila orang Melayu mula mengarah, pengaruh India mulai disingkir satu per satu.

21        Tidak hairan kalau ramai di kalangan tokoh budaya dan bahasa, sasterawan Melayu sehingga sekarang rasa janggal dengan karya filem dan drama televisyen tempatan. Filem-filem dan drama televisyen ternpatan tidak mempunyai imej Melayu seperti yang diharapkan, jauh sekali Islam.

22        Dan drama televisyen bukan Melayu, iaitu Cina dan India adalah lebih teruk lagi. Ia langsung tidak mempunyai identiti Malaysia. Drama-drama televisyen seperti ini harus diharamkan sebab ia mendatangkan kesan negatif di dalam pemikiran penonton bukan Melayu sebab la menolak kehadiran Melayu. Saya tidak salahkan penerbitnya, tetapi stesen televisyen yang menayangnya.

23        Pembentukan imej Melayu atau mana-mana bangsa dalam karya filem dan drama televisyen biasanya bertolak dari konsep realisme sosial atau ‘sosial realism’. Tapi, malangnya, ramai di kalangan pengkarya filem dan drama televisyen tidak tahu dengan konsep ini dan ciri-cirinya. Mereka telah menyalah anggap dan mengguna konsep `realisme seksual’ atau `sexual realism’ seperti yang digemari oleh pengkarya di Hollywood dan Barat atau di Latin Amerika dan seluruh dunia termasuk di negara­-negara Cina yang asyik dengan watak-watak yang gemar berpakaian separuh bogel atau membuat perbuatan sumbang dengan pasangan mereka atau sejenis.

24        Hampir semua filem dari Asia yang diiktiraf di Barat sebagai baik adalah jenis yang menunjukkan watak-watak berpakaian separuh bogel yang melakukan perbuatan yang kita anggap sebagai sumbang. Komen saya tentang Pesta Filem Cannes mengenai lima jenis filem bukan dari Asia yang diiktiraf di pesta filem itu telah disiar dalam Times Magazine beberapa tahun lalu. Dan saya telah berkata Cannes adalah penghancur budaya filem dan perosak imej Asia, Dunia Islam dan Dunia Ketiga.

(C)       RTM DAN FILEM ALA HONG KONG:

25        Pengarah Melayu generasi baru telah menolak pengaruh India dalam filem dan mulai awal dekad 70an dulu, secara sedar dan tidak sedar. Filem-filem Melayu sudah mulai cuba menunjukkan imej Melayu. Ini disebabkan pembuatan filem Melayu ketika itu tidak tertakluk kepada syarat-syarat yang dikenakan oleh studio, tetapi yang ditentukan sendiri oleh produser bebas yang muncul dengan tiba-tiba. Mereka tidak mempunyai konsep pembuatan filem yang diakui secara universal dan membuat filem mengikut sesuka hati.

26        Tetapi, usaha untuk menolak pengaruh bukan Melayu dalam ini tidak kekal, oleh sebab televisyen khususnya rancangan swasta oleh RTM telah menyebabkan pengaruh Hong Kong mulai menular sehingga. Sekarang.

27        Sedihnya, imej Melayu dalam filem dan drama televisyen sekali lagi dicemar. Pelakon-pelakon dalam drama televisyen dan filem Melayu sudah mula meniru cara pelakon Hong Kong. Dan ramai penulis skrip serta pengarah juga ghairah meniru pengarah dan penulis dari sana.

28        Siapakah yang berjaya menyebabkan masalah ini berlaku? RTM telah menggalakkan ramai orang yang tidak berkelayakan untuk menjadi pengarah, penulis skrip dan penerbit dengan begitu mudah.

29        Dan lebih teruk dari itu, RTM telah juga menggalakkan bukan Melayu untuk menerbit drama televisyen, dan mereka bukanlah orangnya yang boleh kita harapkan untuk menaikkan imej Melayu dan Islam dalam filem dan drama televisyen.

30        Malah, saya boleh katakan di sini bahawa setiap kali drama Melayu yang diterbitkan oleh mereka, ia telah membuat kredibiliti RTM dan kerajaan jatuh di kaca mata penonton dan rakyat Melayu khususnya.

31        Kita harus sedar bahawa satu faktor yang menyebabkan tumbangnya kerajaan Shah di Iran ialah sinerna. Sinema Iran ketika itu mempunyai corak Barat yang menunjukkan pelakon Iran dalam keadaan yang sumbang telah menyebabkan perasaaan marah kian bersemarak dl kalangan masyarakat Iran umumnya bukan sahaja di kalangan Ulamak.

32        Sebenarnya kalau kita lihat secara umum, kita akan sedar bahawa imej Melayu seperti yang ditonjolkan dalam drama televisyen dan filem tempatan tidak tepat dengan apa yang berlaku. Kita sendiri dapat bezakannya. Dan kita tidak selesa dengan imej Melayu yang dipaparkan dalam drama televisyen dan filem lebih-lebih lag] dalam drama yang diterbitkan oleh bukan Melayu.

33        Faktor paling utama kenapa drama televisyen dan filem Melayu tidak mempunyai imej Melayu tetapi imej Hong Kong ialah oleh sebab RTM telah memberi kuasa atau kontrak hampir monopoli kepada sebuah syarikat bukan Melayu untuk menerbit drama televisyen. Dan mereka telah dengan bangganya mengimport skrip dan pengarah filem dari Hong Kong dan menolak karyawan tempatan. Kebanyakan mereka yang menerbit drama di kalangan Melayu pula tidak mempunyai ilmu dalam bidang ini. Mereka cuma ahli perniagaan sahaja.

34        Sistem yang diguna oleh RTM dan kerajaan tidak sesuai untuk melahirkan karyawan di kalangan mereka yang berpendidikan dan berpengelaman, yang mana boleh kita harapkan untuk menaikkan imej Melayu dan Malaysia di kaca mata masyarakat tempatan di luar negeri.

35        Sebab sehingga kini RTM dan stesen televisyen lain telah gagal untuk melahirkan seorang pengkarya yang diiktiraf di peringkt dunia, walaupun rancangan drama swasta telah wujud hampir 20 tahun lalu. Dan saya tidak fikir keadaan ini akan berubah selagi sistem yang digunakan oleh RTM dan kerajaan itu

sendiri tidak ditukar terlebih Ia langsung tidak mementingkan kelayakan dan pengelaman.

36        Kalau dulu kita dijajah dengan pengaruh India, tetapi kini Hong Kong pula, seperti pengkarya filem Melayu bodoh sangat tidak tahu menerbit filem dan drama televisyen sehinggakan kita terpaksa mengimport skrip dan pengarah dari Hong Kong yang rata-rata tidak tahu berbahasa Melayu atau kenal dengan budaya Melayu dan siapa itu Bangsa Melayu.

37        Keadaan menjadi bertambah teruk apabila lebih banyak stesen televisyen swasta ditubuhkan di Kuala Lumpur, di mana mereka beria-ia mempromosi siri televisyen dari Amerika, Hong Kong dan India yang rata-rata mempengaruhi pembuatan drama televisyen tempatan.

38        Bolehkah kita kata di sini bahawa RTM dan stesen televisyen swasta lain serta media hiburan yang telah berjaya merosakkan imej Melayu sekarang dengan pemaparan masyarakat Melayu yang penuh dengan kepalsuan dan cara hidup ala Barat.

39        Sedihnya, di bawah penjajahan Inggeris, perusahaan filem Melayu di Singapura boleh dikatakan maju; tetapi setelah hampir 44 tahun kita mencapai Kemerdekaan, di bawah kepemimpinan Melayu, perusahaan filem kita lesu walaupun kita sekarang mempunyai ramai pakar dalam bidang ini berbanding dengan dulu.