Oleh Mansor Puteh
Tentu ramai orang tidak ternanti-nanti untuk membincang tentang filem ‘Puteri Gunung Ledang’ yang telah selama dua-tiga tahun ini menarik perhatian orang awam, khususnya mereka yang berminat dalam bidang perfileman.
Setelah beberapa kali perbincangan ini telah ditangguhkan, akhirnya ia dapat juga dimunafaatkan di Finas. Saya percaya tentu ramai mahu tahu di manakah hebat dan salahnya filem ini.
Tentu ada banyak perkara yang boleh kita bincangkan tentang filem ini dari segi pembuatan dan penerimaanya di kalangan orang awam di dalam dan di luar negara yang mahu melihatnya dari sudut tersendiri.
Mereka yang lebih peka dalam bidang sastera, sejarah dan Bahasa Melayu sudah pasti akan mahu melihatnya dari segi ini. Sementara mereka yang cuma mahu menonton filem ini tanpa mengambil kira segi-segi tadi juga pasti boleh membuat penghuraian tersendiri.
Dan mereka yang langsung tidak tahu-menahu tentang sastera, sejarah dan Bahasa Melayu di luar negeri sudah pasti boleh terpengaruh dengan hiasan gambaran yang mereka telah disajikan dan akan buat pendapat sendiri tentangnya, samada mereka mahu menerimanya sebagai sebuah filem baik atau yang baru, yang mereka tidak pernah menonton sebelum ini.
Memang benar, filem purbawara atau epik kostium seperti ‘Puteri Gunung Ledang’ tidak pernah dipersembahkan di peringkat antarabangsa; maka tidak hairanlah kalau ia mendapat sedikit-sebanyak pandangan dan penerimaan dari kalangan luar negara, sehingga ada beberapa pesta filem yang telah menjemputnya untuk ditayang di sana.
Tetapi buat kita, cara yang paling baik untuk kita melihat filem ini sudah semestinya dari sudut-sudut saster, sejarah dan bahasa. Adakah ia menepati kenyataan atau kebenaran?
PESTA FILEM MALAYSIA KE-18:
Namun demikian tidak dapat dinafikan lagi bahawa ‘Puteri Gunung Ledang’ akan berjaya menarik perhatian para juri dalam Pesta Filem Malaysia ke-18 yang bakal diadakan bulan depan. Walaupun terdapat 28 buah filem yang dikatakan layak bertanding dalam pesta filem ini, tetapi akhirnya tiga buah filem sahaja yang akan menarik perhatian juri, iaitu ‘Puteri Gunung Ledang’, ‘Qaisy dan Laila’ dan ‘Sepet.’
Saya yakin filem ‘Puteri Gunung Ledang’ ini akan meraih hampir semua anugerah dalam pesta filem bulan depan termasuk filem terbaik, pengarah terbaik dan lain-lain. Cuma beberapa buah anugerah sahaja yang akan terjatuh ke filem ‘Qaisy dan Laila’ dan satu atau dua buah anugerah kecil diberi untuk filem ‘Sepet’ seperti anugerah pelakon harapan dan sebagainya.
‘Puteri Gunung Ledang’ memang mempunyai banyak cacat dan cela. Tetapi berbanding dengan filem-filem lain, khususnya yang dua lagi, ia mempunyai banyak elemen-elemen yang boleh menarik perhatian para juri. Dan tidak salah kalau ia mendapat anugerah paling banyak.
SASTERA, SEJARAH DAN BAHASA MELAYU:
Namun demikian kalau kita mahu lihat filem ini dari segi yang serius seperti segi sastera, sejarah dan Bahasa Melayu, kita boleh membuat penghuraian yang amat panjang dan lebar.
Mungkin ada baiknya kita mula dengan segi kebenaran dulu.
Adakah kisah yang ingin dipaparkan dalam filem ini berlandaskan kebenaran atau apakah penulis skripnya Khalid Mamat cuma membuat satu cerita rekaan sahaja?
Ternyata sekali filem ini tidak menepati sejarah. Adakah filem ini cuma mahu dijadikan sebuah filem rekaan yang mengguna fakta sejarah dengan sewenang-wenangnya seperti filem fantasi?
Contohnya: Hang Tuah sudah berusia agak lanjut semasa dia disuruh untuk mencari Puteri Gunung Ledang. Dia sudah berusia dalam lingkungan enam-puluhan dan meninggal dunia tidak lama kemudian. Tentu sekali M. Nasir tidak sesuai untuk main watak ini, tetapi orang seperti Kuswadinata atau Ahmad Yatim.
Dan tujuan sebenarnya Hang Tuah memberitahu kepada Sultan Mansur Shah kenapa Puteri Gunung Ledang mempunyai banyak syarat sebelum dia sanggup berkahwin dengan sultan itu ialah oleh sebab Hang Tuah tidak mampu atau larat untuk pergi ke Gunung Ledang yang terletak di utara Johor, sebab dia sudah uzur. Maka Hang Tuah yang telah memberi alasan tentang apa yang dia beritau sultan seperti yang dikehendakki oleh puteri itu. Tujuannya ialah untuk menutup kelemahannya sendiri supaya sultan tidak memaraahinya. Ini teori saya.
Hang Tuah juga tahu Puteri Gunung Ledang itu tidak wujud.
Jadi sultan di mana Hang Tuah menaung bukan Sultan Mahmud Shah seperti yang dikatakan dalam filem ini. Sultan sebenarnya ialah Sultan Mansur Shah, dan Sultan Mahmud Shah yang merupakan Sultan Melaka yang terakhir adalah cucu kepada Sultan Mansur Shah.
Dan dalam filem ini, Kerajaan Majapahit dikatakan masih berada dipengaruhi oleh ugama Hindu. Sebenarnya Betara Majapahit sudahpun masuk Islam semasa zaman Sultan Mansur Shah lagi dalam pertengahan kurun ke-lima belas.
Dan salah kalau dikatakan puteri Jawa yang telah datang ke Melaka untuk mencari Hang Tuah itu masih berugama Hindu.
MELAKA DALAM ZAMAN SULTAN MANSUR SHAH:
Jadi Melaka yang dipaparkan dalam filem ini, dari segi cerita dan sifat nyata atau fizikalnya juga tidak menepati. Saya dilahir dan dibesarkan di Melaka dan saya tahu susunan tempat atau geografi negeri itu, dan saya berani berkata bahawa Bandar Melaka yang telah digambarkan itu tidak tepat.
Kegitaan perniagaan di Melaka pada zaman silam terletak di muara Sungai Melaka di Bazar Melaka dan Kampung Jawa. Ada sebuah jambatan yang menyeberang Sungi Mlaka yang telah dibina oleh Parameswara di mana terdapat kedai-kedai untuk orang meniagaan terdapat di situ.
Sepatutnya babak Bandar Melaka boleh dibuat dengan lebih cekap dan cantik lagi, menepati keadaan sebenarnya pada masa itu.
PERWATAKAN:
Seperti dalam banyak filem epik, terdapat ramai watak penting yang setiap satunya mempunyai ciri-ciri dan keperibadian mereka. Oleh itu adalah baik kalau mereka tidak diperkenalkan tanpa sebarang elemen drama. Sultan Melaka, Hang Tuah, Puteri Gunung Ledang, bendahara, Sultan Siak, Betara Majapahit dan sebagainya sepatutnya mesti diperkenalkan satu per satu supaya penonton kenal dan sedar tentang kehadiran mereka.
Tentu ramai orang mahu bertanya apakah sebenarnya sebab kenapa beberapa pelakon penting dari Indonesia dibawa masuk ke Malaysia untuk bermain watak-watak dalam filem ini?
Saya syak hasrat penerbit filem ini tidak lain; untuk mengguna mereka sebagai daya penarik untuk tujuan pengedaran filem ini di Indonesia. Tetapi sehingga kin kita masih tidak tahu apakah filem ini akan juga ditayang di sana. Kalau ini tidak berlaku, saya rasa ia adalah sesuatu yang agak malang. Tentu filem ini boleh diterima oleh penonton di Indonesia selain di Malaysia.
FOTOGRAFI:
Fotografi mesti dilakukan untuk membezakan tempat seperti Melaka, Majapahit dan sebagainya yang mesti menunjukkan perbezaan dari segi percahayaan dan warna. Dan adalah lebih baik kalau babak-babak di Majapahit dibuat di Pulau Jawa sendiri dan tidak di Malaysia. Sudah pasti dengan kos pembuatan yang sebegitu tinggi, tentu filem ini juga boleh dibuat di sana.
PENERBITAN:
Ramai orang dalam perusahaan filem tempatan rasa agak keciwa sebab filem ini tidak mengabungkan tenaga dalam perusahaan. Dan cara yang digunakan sering kali mencetuskan perbalahan dan ia mendapat publisiti yang tidak baik, berkaitan dengan isiu alam sekitar di Cameron Highlands, penggunaan pakar-pakar dari luar negara yang sedikit-sebanyak telah menjejaskan imej filem ini di kalangan penonton.
Dan ada yang berkata bahawa pengunaan seorang pengarah keturunan Cina juga telah berjaya menjejaskan penerimaan dari kalangan penonton Melayu. Mungkin hasrat penerbit filem ini yang mahu guna pengarah filem bukan Melayu bertujuan untuk memberi perangsang kepada penonton bukan Melayu untuk menonton filem ini, tetapi saya rasa kesan yang didapati tidak seperti itu.
PROMOSI DAN PUBLISITI:
Penerbit filem ini telah membuat satu kesilapan besar dengan membuat promosi besar-besaran terlalu awal sebelum filem ditayangkan. Ini ditambah dengan publisiti yang tidak baik diterima semasa penggambaran di Cameron Highlands dan isiu pembayaran gaji dan lain-lain telah menjejaskan imej filem ini.
Saya juga rasa hairan kenapa promosi besar-besaran tidak diadakan sebelum filem ini ditayangkan di pawagam di sini, seperti menerbit sebuah majalah tentang pembuatan filem ini, atau mengadakan pameran kostium, prop dan set di pusat membeli-belah dan sebagainya untuk menarik perhatian umum. Buku-buku juga boleh diterbitkan untuk menunjukkan pakaian yang telah dibuat untuk filem ini.
Cuma yang saya rasa risau ialah kebanyakan kostium atau pakaian yang telah diguna dalam filem ini tidak menepati pakaian zaman dulu.
Contohnya, Sultan Melaka tidak memakai songket setiap hari; dia cuma pakainya dua atau tiga kali setiap tahun dalam acara rasmi.
Dan sultan di Melaka dulu tidak berjumpa dengan orang di balai rong seri, tetapi di bendul. Bendul ini terletak di hadapan rumah di mana sultan dan pegawai istana duduk untuk berbincang sambil makan sireh. Sireh sebenarnya merupakan makanan yang paling digemari oleh semua orang di Melaka dulu. Dan pokok sireh terdapat di tepi istana dan di taman. Ini tidak terdapat dalam filem ini maupun filem-filem Melayu purbawara terbitan studio di Singapura dulu.
RUMUSAN:
Filem ini sepatutnya boleh mendapat sambutan luar biasa dari penonton tempatan dan ia boleh ditayang di lebih banyak pesta filem antarabangsa dan mungkin dapat diedar di pawagam luar negeri kalau penerbitnya lebih peka dalam bidang perfileman dan guna pakar-pakar dalam bidang-bdang tertentu untuk membantu beliau.
Kesilapan terbesar ialah apabila penerbit tidak menjemput pakar-pakar sastera, sejarah dan Bahasa Melayu untuk menilai skrip dan beri pendapat. Lebih dari itu bila filem ini disiapkan mereka tidak dijemput untuk menonton dan beri pendapat. Pengiktirafan dari mereka penting untuk memberi penonton perangsang untuk menonton filem ini.
Akhir sekali saya rasa filem ini terlalu panjang untuk mengisahkan sebuah cerita percintaan yang tidak berwarna. Tidak ada banyak alasan yang telah diberi kenapa puteri Jawa teramat sukakan Hang Tuah dan sejak bila Hang Tuah juga tertarik dengannya.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan