PENAPISAN FILEM: DIANTARA KENYATAAN DAN BAYANGAN.

Oleh Mansor Puteh

Secara kasar, semua orang tahu apa itu ‘penapisan filem’ atau ‘film censorship’, seperti diamalkan di Malaysia atau di mana-­mana negara pun. Tetapi, apa yang ramai pihak yang tidak mahu sedar ialah tugas penapisan filem itu ‘straight forward’ atau nyata.    

Dan tidak sepatutnya ada perbalahan di antara penapisan filem atau ahli-ahli yang terlibat mengenainya dan pihak pengkarya filem tempatan, pengimport filem asing dan wartawan hiburan akhbar tempatan maupun segelintir masyarakat yang gemar menentang keputusan yang dibuat oleh Lembaga Penapisan Filem.

Keadaan seperti ini berlaku oleh sebab terdapat peraturan-­peraturan dan undang-undang negara yang telah diluluskan oleh Parlimen, yang mana telah menjadi asas untuk Lembaga Penapisan Filem (LPF) untuk membuat tindakan. 

Sedang di pihak luar, mereka sering boleh dianggap sebagai kurang arif dengan undang-undang atau peraturan ini dan terus membuat andaian untuk bertanyakan kenapakah sesebuah babak atau filem itu ditapis.

Perbalahan seperti ini yang sering diapi-apikan oleh beberapa pihak tertentu khususnya dalam akhbar mempunyai niat dan fahaman yang agak menggelirukan.

Sudah tentu mereka cuma memcermninkan apa yang dianggap oleh masyarakat, dan kalau boleh mereka tahu supaya semua filem lucah terbitan luar negeri diluluskan bersih tanpa sebarang penapisan.         

Dan mahu menggalakan pengarah filem tempatan pula mencontohinya. Sekiranya keadaan seperti ini berlaku, mereka ini yang mewakili pendapat dan pandangan segelintir masyarakat Malaysia yang terlalu liberal dan terbuka, akan merasakan negara kita telah maju dan bebas dari penapisan.

Tidakkah ini sesutu keadaan yang keterlaluan, dan tidak mungkin berlaku di mana-mana negara pun termasuk Amerika atau Eropah?

Saya sebenarnya amat menyokong dengan adanya penapisan ke atas filem-filem dan ini disebabkan filem-filem yang dianggap kotor itu tidak sesuai untuk ditayang secara umum di mana­-mana negarapun, termasuk Amerika dan Eropah.

Cuma segelintir masyarakat di negara kita dan di negara Barat tersebut yang mendesak supaya kelonggaran dibuat oleh kerajaan untuk membenar filem-filem lucah untuk ditayangkan kepada umum.

Hampir semua pendapat menentang penapisan filem secara ketat beberapa buah filem asing termasuk tempatan segelintir orang yang dianggap sebagai keterlaluan. Mereka mempunyai sikap mahu menentang tanpa undang-undang dan peraturan-peraturan yang dilulus oleh parlimen.

Mereka juga bersikap pro­-Barat dari segi psikologi dan enggan menerima hakikat negara berbilang kaum seperti di Malaysia ini sudah pasti terdapat nilai-nilai yang harus dijaga agar ia tidak terkeluar dari batas.

Sebenarnya mereka bukan pengkarya filem yang berkemampuan. Kalau ada diantara mereka yang menentang penapisan filem di kalangan pengarah filem muda kita, saya berani berkata mereka konsep penerbitan tidak mempunyai bahan sebenar serta semangat kekitaan.

Malah, kalau dinilai akan filem-filem dari Dunia Ketiga atau Dunia Selatan, seperti yang telah diiktiraf oleh pesta filem di Eropah dan Amerika, kita akan terkejut dengan cara pemilihan mereka.

Cuba bayangkan dari semua jenis atau genre filem yang telah diiktiraf oleh mereka, cuma terdapat lima kategori sahaja. Dan kesemua kelima kategori itu adalah yang menekankan aspek negative.

Jenis-jenisnya ialah: Pertama, filem yang menunjukkan masyarakat miskin dan papa serta buta huruf. Kedua, filem yang menekankan kegiatan atau masyarakat homoseksual yang mempunyai babak-babak seks. Ketiga, filem yang mempunyai unsur politik kiri iaitu mengenai watak-watak yang menentang kerajaan atau budaya dan ugama. Keempat, filem anti-kolonialisme atau penjajahan di mana tokoh-tokoh dari sejarah kepahlawanan kita digambarkan sebagai tolol yang berani menentang kuasa Barat, tidak kira Inggeris atau Belanda dan sebagainya.

Mana Kelima, ialah filem jenis sejarah atau epik kostium di mana mereka akan rasa bangga melihat suatu ketika dulu negara kita gemilang dengan sejarah silam yang cantik, tetapi mereka sedar akan suasana feudal yang dianggap sebagai terkebelang atau "backward."

Fahaman kebanyakan pengarah fi1em generasi baru kita termasuk segelintir wartawan        hiburan dan penulis pojok atau “columnists” di akhbar tempatan serta segolongan pembaca akhhar yang memberi pendapat boleh dikatakan termasuk dalam golongan mereka yang tersilap dengan falsafah mereka maupun aspek sejarah perfileman tempatan yang berkait arl perfileman antarabangsa.

Sudah tentu mereka cuma mahu menonton filem-filem yang dianggap menghiburkan dan mengasyikkan, tanpa mengambil kira akan sensitiviti masyarakat majmuk, lebih-lebih lagi nilai Islam dan ugama amnya yang menjadi tunggak  kepada pembentukan undang-undang di bawah Akta Penapisan Film, yang mana menjadi rujukan buat ahli Lembaga Penapisan Filem kita, maupun di mana-mana.

Segelintir masyarakat kita keliru itu tidak sedar kenapa di Amerika juga kini terdapat ura-ura untuk mengurangkan bahan lucah dalam filem, termasuk babak-babak dan adegan ganas dan tahyul. Kesemuanya ini berlaku sebab kini terdapat kesedaran universal di mana pihak-pihak yang menontan mahu mempersoalkan cara persembahan sesebuah filem untuk menentukan samada ianva sesuai untuk mereka atau tidak. Keadaan seperti ini berlaku oleh sebab masyarakat di mana-­mana negara kini sedar betapa pentingnya kalau filem-filem yang diterbit itu tidak memberi kesan negatif kepada mereka dan anak-anak mereka.

Sementara itu pihak yang menerbit filem walaupun di Hollywood dan Hong Kong serta India juga sudah mulai sedar akan tanggung jawab sosial yang harus ditekankan

dalam karya mereka.   

Generasi pengarah filem yang berkarya untuk herkarya dari mendapat pendapatan lumayan tanpa mengambil kira aspek ­kesucian nilai kehidupan dan ugama serta budaya, wujud sebab dalam pengajian mereka dalam bidang perfilem tidak terdapat aspek moraliti, ugama        atau mata pelajaran berbentuk kemasyarakatan.

Kebanyakan mereku terpengaruh dengan media filem itu di mana segala apa boleh diwujudkan sebab bahan ini membolehkan segala kemungkinan. Ini membuatkan mereka bereksperimen dengan filem untuk menghasilkan filem-filem yang fantasi bercampur dengan imaginasi menghasilkan filem-filem yang mahu sesuatu yang baru demi menghasilkan sesuatu yang baru, memberi mereka.

Oleh yang demikian kini wujud suatu terdapat putaran kejam atau pengarah menerhit filem yang bukan-bukan, pengiktirafan dan penonton tertarik Ini semuanya berlaku di Barat dalam sehingga awal 1980an lalu.

Dan segelintir masyarkat kita yang mengikuti perkembangan di Barat itu terpengaruh dengan konsep ini. Jadi, kalau filem-filem yang berbentuk ‘lain’ atau ‘unusual’ itu diterbitkan di luar negeri dan di negara diharam mereka okan terpelenting; intelek mereka ditekan oleh kerajaan dan filem.  

Mereka mendesak dan mengecam menjalankan tugas mengikut undang-undang Mereka percaya dan yakin bahawa ahli masyarakat apa yang buruk dan baik…

Masakan mereka tahu apa masyarakat umum an majmuk kita fakir. Dan masakan juga mereka boleh mewakilli semua penonton dan masyarakat di negara ini.

Saya percaya mereka cuma melafazkan pemikiran dan pendapat segelintir rakyat Malaysia.

Kebetulan pula mereka bekerja di akhbar diruang hiburan, atau mempunyai pojok-pojok tertentu, dan pengarang ruang hiburan melepaskan pendapat dari surat­-surat pembaca yang sependapat dengan mereka. Sudah tentu pihak akhbar ada agenda sendiri.

Dan untuk masyarakat umum, mereka tidak ada suara, dan pendapat mereka untuk bersetuju dengan pengharaman maupun penapisan filem disenyapkan. Jadi, apa yang berlaku dalam akhbar beriktutan dengan isu penapisan filem tidak memberi gambaran yang nyata dan jelas mengenai pendapat umum. Ia cuma mencerminkan terdapat segelintir masyarakat yang terlalu liberal, bahkan yang pro-Barat dan ‘anti-establishment’ atau anti-kuasa. Sebenarnya mereka tidak liberal tetapi keliru.

Kesedaran harus diadakan oleh kerajaan dan pihak Lembaga Penapisan Filem supaya pihak-pihak yang menentang ini sedar akan tanggung jawab mereka dan tanggung jawab pihak lain yang berkuasa.

Ini boleh dilakukan dengan diadakan seminar anjuran Kementerian Dalam Negeri khusus untuk wakil ruang hiburan akhbar, sebab mereka kini boleh dianggap sebagai ‘media gate­keepers’ atau penentu kepada bahan-bahan yang boleh disiarkan dalam akhbar mereka atau tidak.

Dan mereka boleh mempunyai agenda yang serupa dengan kerajaan untuk mempercayai akan perlunya aktiviti penapisan. Dengan cara ini masyarakat umum akan rasa mereka boleh percaya dengan laporan yang disiarkan, dan mereka yang menentang itu lambat-laun boleh didedahkan kepada kepentingan umum dan tidak cuma kepentingan mereka.

Di Iran, misalnya kerja penapisan filem dilakukan semasa skrip ditulis. Dan pengarah filem kelulusan skrip sebelum penggambaran demikian, di negara Iran ini, tidak terdapat seperti yang lazimnya dibuat di Amerika sendiri! Ini dapat musyawarah di antara ahli pengarah filem. 

Mungkin cara ini boleh dibuat jumlah filem yang diterbitkan begitu kecil dan sebelum ia diterbitkan. Iran menerbit enam-puluh buah filem setahun dan tidak sebuah ditapis atau diharamkan oleh mereka.

Ini juga bermakna tugas serta pengelibatan Ahli Lembaga Penapisan Filem kita harus bertukar dari pihak yang lain kepada pihak yang sama. Lama-kelamaan pengarah filem tempatan boleh wujud dalam keadaan yang lebih tenteram dan tidak menentang kuasa.

Dengan pertumbuhan perusahaan perfileman di negara kita, lebih-­lebih lagi dengan penswastaan Finas dan Filem Negara, dan dengan harapan jumlah filem tempatan diperbanyakkan, sudah tentu suatu sistem yang baik boleh diwujudkan demi kepentingan bersama.

Mungkin di Iran masalah pengimportan filem asing tidak wujud. Ini disebabkan mereka tidak mengimport filem-filem walaupun filem-filem ini mendapat sambutan hangat di Amerika atau seluruh dunia. Ini disebabkan penayangan filem dan semua jenis hiburan harus berlandaskan nilai Islam.

Jadi, dengan kebanyakan masyarakat di negara itu berugama Islam, maka masalah percanggahan hasrat dan minat tidak timbul. Lain pula di negara kita di mana golongan-golongan tertentu dari kaum dan ugama lain yang terasakan keputusan yang dibuat oleh Lembaga Penapisan Filem itu tidak adil.

Mungkin mereka benar, tetapi selalunya ini cuma merupakan suatu andaian semata-mata yang digunakam oleh segelintir ‘aktivis’ yang mahu menentang khusus untuk menentang!

Sebab pada asasnya, semua jenis filem dan bahan hiburan itu harus dilihat dari aspek nilai universal, yang merangkumi nilai semua ugama. Jadi, isu kurang sensitivity oleh pihak kerajaan terhadap filem-filem yang ditapis atau diharamkam itu tidak timbul.

Saya percaya penekanan terhadap perlunya penapisan belum lagi dibuat oleh kerajaan. Dan ini yang menyebabkan segelintir masyarakat berkenaan rasa seperti mereka itu diketepikan.

Saya juga seorang yang berpendidikan dalam bidang perfileman, dan saya yakin bahawa dengan diketatkan lagi undang-undang penapisan filem, masyarakat kita serta perusahaan filem kita boleh maju, dari segi pemikiran dan falsafah.

Penapisan filem yang baik boleh mengajak penonton, pengarah filem dan masyarakat kita untuk menghayati filem-filem bermutu dan tidak jenis lucah atau ganas yang kurang nilai keseniannya.

Kalau pihak media dapat memberi sokongan, dengan menyiarkan rencana-rencana yang baik tanpa menekankan isu-isu tidak relevan sudah tentu juga sesuatu sistem penghayatan filem dari penerbitan filem serta pengimportan filem boleh diwujudkan.

Yang menjadi masalah utama sekarang ialah ‘sistem’ yang ada ini banyak dipenganuhi uleh kekurangan arif di kalangan mereka yang berkuasa di akhbar, di syarikat pengimportan otan pengedaran filem serta pengarah filem.     

Aktiviti-aktiviti kita yang mahukan supaya filem yang diterbitkan oleh pengarah filem tempatan lebih mementingkan budaya dan masyarakat majmuk belum wujud.      

Yang ada cuma aktivis-aktivis yang mengangkat diri mereka sebagai wakil bagi pihak asing dengan menekankan fahaman, falsafah serta nilai asing mereka yang di pengaruhi dari Barat.

Mungkin dalam waktu pendek ini forum-forum boleh dengan menjemput pihak-pihak tertentu termasuk para aktivis dan tokoh keugamaan dari semua ugama boleh menerangkan apa sebenarnya penapisan dan perlu diadakan.

Forum seperti ini boleh diadakan secara terbuka atau di televisyen bagai menerangkan isu-isu berkaitan dengan aspek penapisan.

Sekira ini dapat diadakan saya percaya mereka yang mahu menentang demi untuk menentang keputusan Lembaga Penapisan Filem dan kerajaan boleh diberi maklumat dan pemahaman tentang falsafah baru mengenai penerbitan, penayangan dan pengedaran filem dari aspek tempatan maupun antarabangsa.

Dengan ini masyarakat serta media boleh didedahkan kepada isu ini tanpa dipengaruhi oleh mana-mana pihak yang menulis di pojok sempit mereka.

Penukaran sikap harus berlaku di semua peringkat, bukan sahaja kerajaan atau Lembaga Penahisan Filem bahkan di akhbar dan masyarakat supaya mereka sedar akan pentingnya penapisan. Mungkin wartawan hibuaran boleh didik mengenai bidang perfileman dan penapisan filem sebab kebanyakan mereka kurang arif dalam bidang ini dan terikut-ikut untuk mengecam tanpa memberi alasan yang konkrik.

Mereka tidak sedar bahawa kebanyakan filem dari luar negeri mempunyai mesej dan maksud tersirat yang mrereka tidak dapat baca, Mereka terikut-ikut dengan publisiti yang dikeluarkan oleh studio berkenaan dan kritikan yang memuji filem-filem itu oleh pengkritik dan sarjana di Barat.

Sudah tentu kesemua mereka wujud untuk membesar-besarkan imej Barat di samping memperkecilkan bangsa lain filem-filem Barat yang menengahkan watak Yahudi. Dan dia boleh ke mana-mana di Dunia Ketiga mempersendakan sejarah, keraudayaaan penonton am, serta media tidak sedar ada baik berlaku. Mereka akan tertarik yang dilakukan dengan komputer.

Dan sekiranya filem seperti ini ditapis atau diharamkan, mereka akan turut melenting. Jadi, kalau penonton dan pihak media dapat didikkan tentang aspek yang tersirat dalam sesebuah filem, sudah tentu mereka akan bersetuju dengan tindakan untuk mengharamkan filem-filem seperti ini.

Masakan orang berkulit gelap dan bukan Orang Putih sahaja harus dijadikan ‘crook’ atau watak jahat dalam filem Hollywood?

Masa Dr Indiana Jones yang boleh pergi ke mana-mana negara Dunia Ketiga sambil mempersendakan kita sudah berlalu. Sebab ketara benar untuk saya watak filem Steven Spielberg ini seorang agen CIA yang dihantar ke negara-negara membangun atau mundur untuk mencuri, khazanah sejarah mereka untuk dibawa ke Amerika.   

Dan sejarah negara Dunia Ketiga ini diputar-belitkan untuk menunjukkan ia mundur.

Seperti contoh, utama berbamgsa sambil ugama kita yang tidak kesan khas seperti ini serta sesuatu dengan teknik sekira filem isu penapisan filem belum difaham oleh banyak orang, terutama sekali mereka dalam akhbar yang sering menanjolkan isu-isu tidak relevan kepada isu sebenamya.

Keadaan seperti ini boleh diubah kalau pihak Kementerian Dalam Negeri mengadakan peraturan-peraturan tertentu bagai menghadkan pihak akhbar dari mengempar-gempurkan isu berkaitan dengan penapisan sebab ia sering tidak jelas dan mempunyai niat tertentu.

Lebih-­lebih lagi kalau pengkritiknya cuma anak muda yang masih mentah dengan pengalaman hidup dan tidak mempunyai latar belakang bidang perfileman, maupun tahu apa itu penapisan sebenarnya.